Vriendschap, 19-eeuws

.
Als je sociale verhoudingen in het verleden beschouwt is het gevaar groot dan je je eigen criteria gaat aanwenden en toepassen, met als gevolg dat je er geen snars van begrijpt. Het boek van Christian Laes over kinderen bij de Romeinen* is op dat vlak revelerend - het beste boek over de oudheid dat ik in jaren gelezen heb.

Ik moest aan hetzelfde principe denken toen ik in Streven van mei de mooie tekst las van Christophe Van Eecke, Gueules cassées. Kleine fenomenologie van de frontsoldaat. Ik citeer uit p.424:

De verbondenheid tussen de soldaten was vaak zeer intens en had soms zelfs een erotische ondertoon. Om dit te begrijpen, moeten we stilstaan bij de manier waarop relaties tussen de troepen vorm kregen aan het front. Het is bekend dat er met name onder de Britse troepen soms een sterk gevoel van samenhorigheid heerste ('male bonding') Zowel Joanna Bourke als Paul Fussell halen aangrijpende getuigenissen aan van de affectie die soldaten voor elkaar voelden en die ze soms omschreven als 'een liefde die de liefde voor vrouwen overstijgt'. We mogen hier echter niet zonder meer van homoseksualiteit spreken. Het was veeleer een kuise vorm van (gesublimeerde) homo-erotiek met sterke wortels in het Britse burgerleven, bijvoorbeeld in de verliefdheden ('crushes') en relaties tussen jongens in de public schools.

Frodo Baggins en Samwise Gangee dus: een voor onze criteria onbegrijpelijke vriendschap. Maar is dit zo typisch Brits? Ik denk van niet. In heel wat Duitse Lieder gaat het er even hartstochtelijk aan toe, worden tranen van vreugde geplengd en vrienden an der Brust gedrukt. Het lijkt me veeleer een product van elke mannenmaatschappij, zeker van een mannen-microkosmos als kostschool of leger. Je vindt het fenomeen trouwens ook in de oudheid terug. In de Aeneis bij voorbeeld gaan mannen op een zeer emotionele manier met elkaar om.
Ons eigen, sterk geërotiseerde denkkader plakt hier het etiket 'homofilie' op maar creëert hier feitelijk een blinde vlek.


*Laes, C., Kinderen bij de Romeinen. Zes eeuwen dagelijks leven. Leuven, Davidsfonds, 2006. Ik heb het uitgebreid besproken op de website Klassieke Talen.