Karen Armstrong, De bijbel

.

“Karen Armstrong is a one-woman publishing industry”, zo stelt ene Steve Paulson het in het internet-magazine salon.com. En inderdaad: ook bij ons is ze al jaren niet uit de boekhandel weg te denken. Hoewel haar doorbreker De geschiedenis van God en het recentere De grote transformatie thuis al een tijdje rondslingeren is De Bijbel het eerste boek van haar dat ik integraal doorlees. Een ervaring die ik kan aanbevelen. In een bestek van iets meer dan tweehonderd pagina’s brengt A. de geschiedenis van oud en nieuw testament, en overloopt ze hoe deze twee boeken door de eeuwen heen geïnterpreteerd en gebezigd werden in jodendom en christendom. Geef toe: als oefening in synthese kan dat tellen. Dit hoog synthese-gehalte en Karen Armstrongs hoge publicatietempo verklaren waarschijnlijk ook waarom in de bibliografie enkel secundaire literatuur voorkomt, en enkel Engelstalige. Maar gezien het resultaat vergeven we het haar graag.

We krijgen een nuchtere kijk op de bijbel voorgeschoteld, voor zover ik kan nagaan ook wetenschappelijk gedegen. Haar kijk op het oude testament bij voorbeeld sluit nauw aan bij die van Finkelstein en Silbermann in De bijbel als mythe, een visie die bij exegeten en historici toch op een brede consensus kan rekenen.

Doorheen het boek loopt een aantal sterke rode draad, die al van in de inleiding duidelijk geëxpliciteerd wordt: bijbels fundamentalisme is een negentiende-eeuws verschijnsel, heeft met de moderniteit te maken en past niet in de traditionele omgang met deze teksten, die als heilig werden beschouwd omwille van hun liturgische waarde, niet omdat ze door God letterlijk gedicteerd zouden zijn. Ik vermoed trouwens dat over koran-fundamentalisme iets gelijkaardigs kan worden gezegd. De meeste hoofdstukken in dit boek illustreren dan ook wat die traditionele omgang door de eeuwen heen concreet heeft ingehouden, van Hosea en Paulus over Abélard via de Kaballah tot Hans Urs von Balthasar. Precies dit uitgangspunt maakt van deze synthese een actueel en waardevol boek. In de laatste bladzijden, wat utopisch-boodschapperig misschien, neemt Karen Armstrong die draad weer op, betrekt de Islamtraditie erbij en pleit ze voor een consensus van de drie monotheïsmen in de omgang met heilige teksten.