Sacre - Stravinsky

.
De kennismaking met Stravinsky* is niet onaangenaam verlopen. Zijn Sacre is een beklijvend, ongewoon stuk muziek. Een en al ritme met hoogstens in een paar passages ruimte voor de suggestie van wat een pastorale melodie zou kunnen zijn. De obsessie voor ritme herken je even later ook bij Orff, maar die heeft wat meer gevoel voor orde. De Sacre blijft me bij als een stuk geniaal georchestreerde chaos, gecreëerd door een componist die duidelijk heel ver durfde gaan. Ongetwijfeld een uitputtingsslag om te spelen, en dat was er ook aan te merken op het einde van de avond. Dirigent Michael Rische zag er behoorlijk afgepeigerd uit.

Over de kwaliteit van de uitvoering spreek ik me niet uit. Daarvoor ben ik niet vertrouwd genoeg met deze muziek. In het eveneens behoorlijk chaotische pianoconcerto van George Antheil - duidelijk een Stravinsky-adept - gingen de strijkers wel even ten onder aan het geweld van koper en slagwerk achter hen. Het Keulse Orchester Damals und Heute, verbonden aan de Kölner Akademie, is mij onbekend. Het komt me voor als een jong orkest, behoorlijk uitgebreid ook: ik tel 87 namen op de programmakaart. Aandacht voor historische authenticiteit in de uitvoering lijkt wel centraal de staan. Hun niet zo goed bijgehouden website geeft slechts een vage indruk.

Toevallig zond Canvas zaterdagmiddag de BBC-film Riot at the Rite uit, over die historische première in het Théâtre des Champs Elisées op 29 mei 1913. Wat een open huis is die BBC toch, om zo'n dure film te maken over een gebeuren dat zich niet eens in Engeland heeft afgespeeld. De film maakt niet echt duidelijk wat er nu revolutionair was aan die voorstelling, maar de vraag is of we dat nu van een film moeten verwachten. Het is tenslotte geen documentaire. Wat me uit die film wel bijblijft is de grote discipline van de danserstroep en van de orkestleden ten opzichte van de autoritaire vernieuwingsdrang van Nijinski en Stravinsky. Langs de ene kant worden alle oude esthetische waarden over dans, muziek en theater aan de kant geschoven, aan de andere kant eist men van de uitvoerders een blinde discipline die aan het ancien régime doet denken.

Dat brengt me bij Modris Eksteins**, die deze gedenkwaardige avond in Parijs als vertrekpunt neemt voor een magistrale mentaliteitsstudie over de Eerste Wereldoorlog die erop volgde. Ook deze oorlog was vernieuwend op alle vlakken, behalve op het vlak van de kadaverdiscipline die men van het voetvolk eiste.

Maar de beste inleiding op de Sacre las ik bij Orlando Figes***. Hij situeert het werk, samen met Petroesjka en de Vuurvogel, in de fascinatie van vele Russische kunstenaars rond de eeuwwisseling voor de rijke Slavische folklore. Lenterituelen waar al dan niet naakte meisjes bij werden betrokken kwamen voor op het Russische platteland. Het idee van de Sacre zou volgens Figes komen van beeldend kunstenaar Nikolaj Roerich, die in Parijs voor decor en kostumering zorgde. Achteraf hebben Stravinsky, Nijinski en producer Diaghilev zich het idee toegeëigend.


* Le Sacre du Printemps door het Orchester Damals und Heute in het Concertgebouw, zaterdagavond 24 maart. Voor de pauze drie symfonische schetsen van Satie (Trois petites pièces montées) en het eerste pianoconcerto van George Antheil.

** EKSTEINS, Modris, Lenteriten. De Eerste Wereldoorlog en het ontstaan van de nieuwe tijd, Manteau/Anthos 2003. (voor een prikje bij De Slegte)

*** FIGES, Orlando, Natasja's dans. Een culturele geschiedenis van Rusland, Spectrum 2005, p.280-282.

Woordgebruik

.
Wat moet ik me voorstellen bij een 'diehard' euthanasievoorstander?
(Walter Pauli in het edito van De Morgen, 26.03.2007)

Dürer

.
Grafisch werk van Albrecht Dürer in het Arentshuis. Schitterend. De Apocalyps. Ridder, dood en duivel. Hiëronymus. Een tachtigtal in totaal. Alles uit eigen collectie, het Steinmetzkabinet. Nooit gedacht dat Brugge zo rijk was.
De tentoonstelling is, net als zijn voorganger over Rembrandt in december-januari, nauwelijks aangekondigd. Geen affiche, geen catalogus, zelfs op de website van Brugge moet je ver gaan zoeken. Onvoorstelbaar eigenlijk.
Het resultaat is natuurlijk dat het heerlijk rustig toeven is in het Arentshuis. Even langslopen en alle kalmte een halfuur gratis (Bruggeling, weetjewel) genieten van Dürer, loep in de hand. Zou het de bedoeling zijn?

P.S.: Dit is de beste webstek die ik in dit verband heb kunnen opsporen.

Dimitri Verhulst

.
Even opgeschrokken van een cursiefje in De Morgen van vandaag*. Ik dacht dat de generatie der aloude Papenvreters na Etienne Vermeersch en Hugo Claus stilaan aan het uitsterven was en dat er in Vlaanderen zo langzamerhand over het fenomeen religie kan gedacht en geschreven worden op een niveau dat vergelijkbaar is met dat in de buurlanden.
Blijkt dat Dimitri Verhulst, geboren 1972, toch nog een rekening te vereffenen heeft. Werd in zijn jeugd, die toch tien jaar na de mijne kwam, blijkbaar dagelijks door minstens drie Jezuïeten verkracht. Nochtans is dit niet de minste. Hij is naar verluidt een van onze topschrijvers en straks wint hij misschien de Gouden Uil. Mensen als hij maken het intellectuele discours hier bij ons. Wat een schril contrast met de open-mindedness van een tijdschrift als Streven, nota bene het Jezuïetenblad bij uitstek. Arm Vlaanderen.
Het trekt me niet aan om, ondanks de prachtige titel, De helaasheid der dingen eens vast te pakken. Hoewel Verhulst me een uitstekende stilist lijkt. Dit cursiefje is hoe dan ook een meesterlijk stukje scheldproza.

*Dimitri Verhulst, Rock de Heer, in De Morgen van 24 maart 2007, p.10.

Toen ik deze middag toevallig onder de Halletoren doorliep passeerde ik dit kapiteeltje, wat verborgen in het duistere poortgebouw. Ik had het al eerder vluchtig gezien, maar dit keer had ik wat tijd, wat aandacht en een fototoestel bij.

Ooit eens nakijken waar het vandaan komt en wat het te betekenen heeft.

Kernenergie op Canvas

'Kernenergie: kunnen we zonder?' - een aflevering van Over Leven op Canvas, zondagavond 18 maart 2007.

Een zeer genuanceerde documentaire: competente, niet zo makkelijke sprekers belichten de problematiek vanuit diverse invalshoeken: afbraak, afval, economie etc. Het begeleidend beeldmateriaal is trefzeker gekozen, ook stilistisch is het geheel bijzonder verzorgd. Er is niet echt een eindconclusie. Het denkwerk wordt aan de kijker overgelaten - stel je voor. Dit is televisie zoals ik ze niet meer gewoon ben: televisie die een meerwaarde biedt op het geschreven woord. Blijkbaar kan het nog in dat zeldzame reservaat dat Canvas heet. Deze docu kwam na een mooie Panorama waarin de Europese Unie belicht wordt vanuit de persoon van José-Manuel Barroso, en voor het derde luik gesprekken met Moslima's. Ik ben weer even verzoend met het medium. Hopelijk houden ze het daar nog lang vol bij Canvas.

En die kernenergie? Moeten ze dicht, die centrales? Griezelig om te beseffen dat er eind vorige eeuw machines gebouwd zijn die we nauwelijks nog kunnen uitschakelen. De inspanning om die dingen af te bouwen is inderdaad gigantisch. Om maar van het afval te zwijgen. In het licht van de klimaatevolutie wordt de keuze tussen kerncentrales en centrales op fossiele brandstoffen nog moeilijker. Zoals een van de experts het uitdrukt: dit is kiezen tussen pest en cholera. Onze electriciteit zal nog lang uit een korf van diverse energiebronnen moeten komen. Maar een ding is zeker: in die Belgische korf moet meer ruimte gemaakt worden voor zon en wind. België hinkt sterk achterop in de research naar alternatieve energie. Aangezien onze kerncentrales al lang zijn afbetaald is daar feitelijk geld genoeg voor over.

Terra incognita (2)

.
Nog een passage* die tot nadenken stemt.

Zoals we in dit boek uitvoerig zullen bespreken, heeft het rijke Noorden de opvangcapaciteit van deze planeet voor broeikasgasemissies bijna volledig opgebruikt. De geïndustrialiseerde landen hebben bijgevolg een historische koolstofschuld aan het Zuiden. Het Zuiden eist nu - terecht - zijn deel op van de mondiale fossiele energiebronnen waardoor de broeikasgasuitstoot zal toenemen. (...) Dit impliceert een gewichtig ethisch én politiek probleem. Hoe zal de resterende opvangcapaciteit verdeeld worden? Hoe zal het Zuiden gecompenseerd worden voor de schade die het ondervindt als gevolg van een probleem dat in essentie is gecreëerd door het Noorden? (p.20)

* JONES, P.T. & JACOBS, R., Terra incognita. Globalisering, ecologie en rechtvaardige duurzaamheid, Gent 2006.

Terra incognita (1)

.
Hoe meer ik mij in dit* boek verdiep, hoe meer het tot me doordringt: dit is een belangrijk werk. Omdat luidop lezen zoals gezegd een van mijn bedoelingen is met deze blog, stip ik hier en daar iets aan wat me bijblijft.

Een eerste passage gaat over de vlinder van Lorenz, dat beroemde insect dat ergens in Japan met zijn vleugels wappert en daardoor een storm in New York veroorzaakt.

De vlindermetafoor toont ons dat de reactie van een systeem ten gevolge van extern opgelegde verstoringen in vele gevallen niet eenduidige, lineair, voorspelbaar of controleerbaar hoeft te zijn. (...) Men ging er (vroeger) namelijk van uit dat minimale wijzigingen in de beginvoorwaarden van een systeem slechts kleine verschillen in het eindresultaat met zich zouden meebrengen. Dat is wat men 'lineariteit' noemt. (p.9)

Naarmate de complexiteit van een systeem toeneemt, wordt het niet-lineair gedrag belangrijker.

Die vlindermetafoor heeft volgens mij ook een spin-off op het ethische vlak: in complexe systemen als klimaat en ecosfeer is de persoonlijke verantwoordelijkheid van een individu niet te verwaarlozen. Persoonlijk gedrag kan de 'trigger' zijn waardoor een kritische drempel wordt overschreden (zie p.32). De sociale ruimte is trouwens onlosmakelijk verbonden met dat complexe ecosfeer-klimaatsysteem waarin we leven (passim).

* JONES, P.T. & JACOBS, R., Terra incognita. Globalisering, ecologie en rechtvaardige duurzaamheid, Gent 2006.

negentiende-eeuws

In een korte, maar bijzonder verhelderende tekst breekt Jo Tollebeek* een lans voor de schilderkunst van de negentiende eeuw, die te lang in de schaduw heeft gestaan van de schijnwerpers die op het impressionisme stonden gericht.

De late negentiende eeuw werd gewaardeerd als de voorgeschiedenis van de eigen twintigste eeuw. Maar de volle negentiende eeuw werd de eeuw van het tekort. (...) Geleidelijk aan raakte de kritiek op het tekort verdund tot het onvermogen nog te begrijpen. Het eigen artistieke modernisme bood immers niet langer een conceptueel kader om bij voorbeeld de hiërarchieën in genres zoals die in de negentiende eeuw hadden bestaan, te vatten. Zo verdween de negentiende eeuw achter een modernistisch scherm. Zij werd niet alleen onbegrijpelijk, maar ook onzichtbaar. Haar schilders kwamen terecht op zolders of in de reserves van de musea.

Terechte bedenking, en meteen een ideaal uitgangspunt om naar die prachttentoonstelling Duitse kunst in Bozar te gaan zien.

* TOLLEBEEK, J., De schapen van Verboeckhoven. De herontdekking van de negentiende-eeuwse schilderkunst in België, in Ons Erfdeel, 50/1, februari 2007, pp.46-51.

Blinde vlek

.
Sterke taal, eens te meer, van Godfried Danneels in DS:


De kerk heeft zich tot nu toe vooral beziggehouden met twee soorten moraal. De individuele moraal, die bijvoorbeeld gaat over seks en het huwelijk, en de internationale moraal, met thema's als mensenrechten, honger en oorlog. Wat daartussen ligt, daar heeft men zich pas de laatste jaren over gebogen.

Waarna hij pleit voor een encycliek over de macht van multinationals, en de winst van de Belgische grootbanken 'niet gerechtvaardigd' noemt.

Ik heb de neiging instemmend te mompelen als ik dat zo allemaal lees. Maar waarom gaat hij hier in een wijde boog voorbij aan vier decennia bevrijdingstheologie?

Dan toch maar...

.
Misschien is het wel ergens goed voor.
Wat luidop lezen, wat ontcijferen en interpreteren. Luister- en kijkervaringen, een foto hier en daar.
We zien wel.