Struikelen over de draad van Ariadne

.
Ensemble Zefiro Torna & ZOO/Thomas Hauert, Puzzled
Woensdagavond 25 juli, Concertgebouw

'Een multimediale voorstelling gebaseerd op oude muzikale raadsels', zo werd het aangekondigd. Het resultaat was een verfrissende voorstelling, heerlijk op zijn plaats als opener van een nieuw festival Musica Antiqua. Dans, video, oude muziek, en een onuitputtelijk thema. Dat opent mogelijkheden. Er waren prachtige choreografische momenten, er werd vakkundig gedanst, er was ruimte voor humor, er werd een goedgekozen verhaal van Kafka voorgelezen (Een keizerlijke boodschap), er werd een labyrint geboetseerd met klei, en muzikaal stond alles op hoog niveau. Een feestelijke avond eigenlijk.

De aandachtige lezer hoort mij al komen: en toch. Het is de melomaan in mij die wat in opstand komt. Om twee redenen.

Vooreerst: was het echt nodig voor dit concert de zang en de begeleiding elektronisch te versterken? Dit is een persoonlijke vraag, want ik heb nu eenmaal een hekel aan elektronische versterking in een live-concert. Daar ligt voor mij de grens tussen wat ik wel en wat ik niet graag bijwoon. Het mag folk zijn, jazz of klassiek en al wat daartussenin en desnoods daarbuiten ligt, maar het aloude, eerlijke, breekbare spel van een instrument of een stem in een bepaalde ruimte, dat is voor mij muziek. Daar ben ik nogal principieel in.
De muziek van woensdagavond kwam, hoe mooi ook, uit boxen. Mijn bezwaar is meer dan principieel. Het kan niet dat in renaissancemuziek de luit plots harder doorklinkt dan de zangstem. Of dat de zangstem wat extra versterking krijgt omdat de zangeres toevallig aan het dansen is. Het kan niet dat de akoestisch-ruimtelijke oriëntatie wegvalt. Als drie zangeressen en negen dansers aan het bewegen zijn over het podium, dan verwacht je die beweging, de verplaatsing van de stemmen in de ruimte te horen. Zo'n ervaring valt natuurlijk weg als alles uit de boxen komt. Dan heb je een toneelkijker nodig om te zien wie er eigenlijk aan het zingen is. Is zingen en bewegen tegelijk te moeilijk zonder micro? Wat is opera dan?
Ik ga niet zover zoiets te vergelijken met wielrennen onder doping. Daarvoor was de uitvoering gisteren te hoogstaand. Maar zeker in een akoestische ruimte als de Concertzaal had het zonder die draadloze microfoontjes gekund.

Secundo. De rol van de muziek in het geheel. Prachtig bijeengeharkt materiaal, van Dufay over J.S. Bach tot een parel voor hobo solo van Heinz Holliger. Dat weet ik, omdat ik het programmaboek gelezen heb. In de zaal kon dat niet, want het was donker. En tussen al het projectiewerk door was er geen ruimte voor een titeltje, laat staan voor een tekst. Laat staan voor een partituur. Want zo'n Holliger-partituur is, naar verluid, visueel heel bijzonder. De partituur van Baude Cordiers driestemminge rondeau Tout par compas suy composés is, zo zegt het programmaboek, uitgewerkt in de vorm van twee concentrische cirkels. Een mens zou van minder nieuwsgierig worden. 'Het fascinerende Ave maris stella van Ghiselin Danckerts', zo schrijft Katelijne Schiltz in het programmaboek, 'neemt de vorm aan van een schaakbord (met 8x8 afwisselend zwarte en witte vlekken)'. Tja, dat had ik dan wel graag eens gezien. Waar zit het labyrint in Retrove (Estampie) uit de Robertsbridge Codex? Mij een raadsel. Maar zitten hier geen mogelijkheden tot visualisatie, zonder dat het programma tot een documentaire verwordt? Hoort dat echt enkel thuis in de inleiding van Katelijne Schiltz om kwart over zeven?

Doordat de link tussen beeld en muziek tijdens het concert zeer afstandelijk werd gehouden, ontbrak er uiteindelijk een dimensie: hier had net zo goed andere muziek kunnen worden gespeeld. En dat is toch wel erg jammer.

Maar hoe dan ook: toch blij dat ik er bij was. Er waait een frisse, boeiende wind doorheen dit festival. Stof tot nadenken gepaard aan esthetisch genieten: wat willen we meer?